(kliknij w tytuł a wyświetli się cały tekst)
Święto zmarłych rok rocznie skłania mnie do zadumy nad życiem tych co odeszli, szczególnie czułam to po śmierci mich najbliższych, kiedy pierwszy raz szłam we wszystkich Świętych na grób taty, czy babci. Co roku przez tydzień poprzedzający ten dzień ustawiam sobie w domu ołtarzyk przodków, przygotowuję go specjalnie, ustawiam oprawione w ramki zdjęcia taty, babci, drugiej babci, dziadków, wujków, koleżanek, a potem każdego wieczoru zapalam na nim świeczki, rozmyślam o nich, o tym co dla mnie zrobili, jak mnie ukształtowali, jakie było ich życie?
Z jednej strony pochodzę z rodziny ziemiańskiej, ze szlachty wołyńskiej. Moja rodzina po wojnie została repatriowana, stracili wszytko co mieli, babcia mówiła, że przyszli Sowieci i każdy musiał się spakować do jednej walizki. Jestem im wdzięczna, że w tej walizce znalazło się miejsce na stare fotografie. Należę do rzadkich szczęśliwców posiadających zdjęcie praprababci w balowej sukni, zrobione w połowie dziewiętnastego wieku. Prapradziadek we fraku uśmiecha się pod pomadowanym wąsem, z rzędem orderów w klapie. Dzięki tej stronie mojej rodziny, jej osiągnięciom artystycznym i aktywnym udziale w życiu społecznym udało się z naszym drzewem genealogicznym dotrzeć do połowy osiemnastego wieku.
Druga część rodziny to rdzenni górale, prości chłopi małorolni, których nie oszczędzała bieda ni choroby. Niezbyt dużo wiem o tej linii, bo nie było tradycji opowiadania o przodkach, nie fotografowano się, bo ubóstwo na to nie pozwalało.
Noc w Stanach obchodzona hucznie jako Halloween, wywodzi się od celtyckiego święta Samhain, święta, w którym otwierają się bramy zaświatów, a zmarli mogą odwiedzić tych co pozostali. To uniwersalny czas nawiedzenie przez dusze przodków, nasi słowiańscy protoplaści obchodzili wtedy Wielkie Dziady (w przeciwieństwie do małych dziadów 23 października), składano ofiary dla dusz, modlono się i wróżono, proszono o opiekę i wsparcie swoich zmarłych przodków, a nawet proszono ich o radę.
Spoglądam na jedyne zdjęcie mojej ukochanej babci góralki, która mnie wychowała i widzę siwowłosą kobietę z ogorzałą twarzą od słońca, ma orli nos i wygląda jak stara Indianka. Zastanawiam się jak była w moim wieku? Co czuła, co lubiła? Czy miała ulubiona sukienkę? Jakiej muzyki słuchała? Tak niewiele wiem o jej młodości. Kiedy żyła często nużyły mnie jej opowieści, teraz każdą chwilę z nią, którą zapamiętałam przechowuję jak skarb. Z moją drugą babcią często się nie zgadzałam, wydawała mi się pusta i małostkowa, niezrozumiała, gdy dziś o tym myślę żal mi, że tak niewiele jej słuchałam, żal mi, że jej świat odszedł wraz z nią...
